آموزش استفاده از زودپز
۱۴ توصیه ایمنی برای خرید , استفاده و نگهداری از زودپز
● تاریخچه زودپز
پختن مواد غذایی ممکن است در یک ظرف در بسته و تحت فشار به نام زودپز انجام شود. این روش، سرعت پخت را افزایش می‌دهد و ویتامین‌های غذا نیز بهتر در آن باقی می‌مانند.بدنه دیگ زودپز را از جنس فولاد ضدزنگ یا آلیاژی از آلومینیوم می‌سازند. روی درپوش این وسیله هم یک دریچه اطمینان وجود دارد. وقتی فشار بخار آب به حدی می‌رسد که ظرف نمی‌تواند آن را تحمل کند، این دریچه باز می‌شود تا بخار آب از آن خارج شود. در محل اتصال درپوش به بدنه، حلقه‌ای لاستیکی وجود دارد که از خارج شدن بخار آب جلوگیری می‌کند.مخترع دیگ زودپز فیزیکدانی فرانسوی بود به نام دنیس پاپن که این گونه دیگ را در سال ۱۶۷۹ اختراع کرد. نخستین زودپزهای آلومینیومی در سال ۱۹۱۵ ساخته شدند و در سال ۱۹۳۷ شخصی به نام آلفرد فیشلر زودپز کوچکی را برای مصرف در آشپزخانه‌های نوین به بازار آورد.
● زودپزها چطور کار میکنند ؟
در دیگ های زودپز، مواد غذایی در یک ظرف در بسته و تحت فشار پخته می شوند. با این روش، سرعت پخت را افزایش پیدا می‌کند و غذا در زمان کوتاه تری آماده می‌شود. هر مایعی در یک دمای خاص به جوش می‌آید و این دما که به دمای جوش معروف است، برای آب ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد است. نقطه جوش مایعات با بالارفتن فشار افزایش می یابد و با پایین آمدن فشار کاهش پیدا می‌کند، در واقع اساس کار دیگهای زودپز هم همین است. وقتی غذا را همراه مقداری آب در داخل ظرف می‌ریزیم و به آن حرارت می‌دهیم، آب شروع به جوشیدن و بخار شدن می‌کند. به تدریج بخار آب در داخل ظرف بیشتر می‌شود و موجب بالا رفتن فشار داخل ظرف می‌شود، در نتیجه، نقطه جوش آب با افزایش فشار بالا می‌رود و به ۱۳۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. قرار گرفتن مواد غذایی در دمای بالا سرعت طبخ را بالا برده و موجب می شود تا غذا در زمان کوتاهتری بپزد.
هنگام خرید این دیگها برای جلوگیری از به وجود آمدن خطرات احتمالی حتما باید به نشان استاندارد آن توجه نمائید و هرچند ماه یک بار سوپاپ اطمینان این دیگها را تمیز کنید . زنان خانه دار نیز باید از ترک منزل پس از قرار دادن دیگ زودپز روی اجاق گاز خودداری کنند.» کارشناسان معتقدند با کمی دقت و توجه هنگام خرید، نگهداری و استفاده از زودپز می‌توان به راحتی و بدون خطر از این وسایل استفاده نمود .
سرعت در آشپزی، به ویژه برای خانمهای شاغل و آنهایی که وقت چندانی برای آشپزی ندارند و در ضمن به تغذیه سالم اهمیت میدهند و دل‌شان میخواهد خودشان آشپزی کنند، خیلی مهم است. به همین دلیل، هر وسیله ای که بتواند سرعت آشپزی را بالا ببرد و به تهیه غذا در زمان کمتر کمک کند به شدت مورد استقبال قرار میگیرد و طرفداران زیادی پیدا می‌کند. نمونه این وسایل که در بیشتر آشپزخانه ها پیدا می‌شود و زیاد هم از آن استفاده می‌شود زودپز است؛ دیگی که غذا را با کمک فشار بخار آب و در زمان کمی میپزد. اما نکاتی که باید به آن توجه داشت، انتخاب نوع مناسب و ایمن زودپز به هنگام خرید، طریقه صحیح استفاده و رعایت نکات ایمنی برای پیشگیری از حوادث احتمالی است. در این صورت می‌توان با خیال راحت از زودپز استفاده کرد و از فواید آن که یکی از آنها سرعت در آشپزی است بهره برد.
● زودپز و ۱۴ توصیه ایمنی
دیگهای زودپز با فشار بخار آب کار می کنند و در صورتی که بخار نتواند از ظرف خارج شود، زودپز تبدیل به یک بمب شده و منفجر می‌شود. برای پیشگیری از چنین حوادثی در خانه بهتر است نکات ایمنی را فراموش نکنید. برای انتخاب زودپز ایمن و مناسب و آشنایی با طریقه صحیح استفاده از این وسیله، به این نکات توجه کنید:
۱) هنگام خرید زودپزهای استاندارد را انتخاب کنید. در میان زودپزهای استاندارد انواعی که مجهز به سیستمهای ایمنی بیشتر و امکان برنامه ریزی پخت هستند گزینه های بهتری هستند. محصولاتی که به وسیله شرکت های معتبر ساخته شده و دارای نشان استاندارد هستند هنگام ساخت دستورالعمل های ایمنی را رعایت کرده و آزمایشهای ایمنی را انجام داده اند.
۲) هنگام خرید از فروشنده بخواهید تا طرز استفاده صحیح از محصول را به طور کامل به شما آموزش دهد. توضیحات او را به دقت گوش دهید و هر سوالی برایتان پیش آمد بپرسید.
۳) قبل از استفاده دستورالعمل و دفترچه راهنمای محصول را به دقت بخوانید. هر وسیلهای دستورالعمل استفاده مخصوص به خودش را دارد. مثلا در دفترچه راهنمای برخی زودپزها نوشته یک‌سوم ظرف را آب کنید و در برخی دیگر این مقدار تا نیم یا دوسوم حجم ظرف متغیر است.
۴) زودپزهای مجهز به قفل ایمنی را انتخاب کنید. در برخی از زودپزهای قدیمی این امکان وجود داشت که بعد از بالا رفتن فشار بخار داخل ظرف، در زودپز به طور ناگهانی باز شود و ایجاد حادثه کند. با در نظر گرفتن نکات ایمنی، زودپزهای جدید طوری طراحی شده اند که مجهز به قفل داخلی هستند و تا زمانی که بخار آب داخل ظرف وجود دارد امکان باز شدن در وجود ندارد.
۵) زودپزها در طرحها و اندازه های مختلف در بازار وجود دارد. بهتر است زودپزهایی را انتخاب کنید که یک دسته بلند در یک سمت و دسته کوتاهی در سمت دیگر دارند چون در این صورت امکان باز و بسته کردن در راحت تر بوده و حمل و نقل و جا به جا کردن ظرف بهتر انجام می‌شود. در ضمن بلند بودن دسته موجب می‌شود دسته ظرف خیلی داغ نشود و هنگام برداشتن ظرف ناگهان از دستتان رها نشود. البته برای پیشگیری از چنین اتفاقی توصیه می‌شود برای برداشتن و جا به جا کردن زودپز پس از پخت غذا حتما از دستکش و دستگیره آشپزی استفاده کنید.
۶) زودپزهای مجهز به شیر خروج بخار اضطراری را انتخاب کنید. در این زودپزها موارد ایمنی در نظر گرفته شده و در صورت زیاد شدن فشار بخار، در زودپز جدا نمیشود و محتویات ظرف در آشپزخانه پخش نمی شود. برای پیشگیری از این اتفاق یک شیر خروج فشار اضطراری در نظر گرفته شده است که در صورت بالا رفتن بیش از حد فشار فعال می‌شود. در این زودپزها نشانه اولیه بالا رفتن بیش از حد فشار صدایی شبیه سوت است که فرد را از خطر مطلع می‌کند. در صورت عدم توجه افراد و ادامه این روند شیر خروج فشار اضطراری فعال می‌شود.
سیستم کارکرد سوپاپ اطمینان در زودپز
۷) به هیچ وجه مواد غذایی با دانه های ریز و غذاهایی که هنگام پخت ایجاد لعاب و یا کف می کنند را در زودپز نپزید چون ممکن است ذرات غذا همراه کف بالا آمده و روزنه خروج فشار را مسدود کنند. نمونه این غذاها انواع غلات مانند بلغور گندم و جو پرک شده، ماکارونی و رشته فرنگی، سیب و حبوبات دانه ریز هستند.
۸) پس از اتمام پخت و خاموش کردن شعله گاز سوپاپ اطمینان را برای خروج بخار آزاد کنید. درب زودپز را قبل از توقف کامل و پایین آمدن سوپاپ اطمینان باز نکنید.
۹) بدنه دیگ های زودپز معمولا از جنس استینلس استیل یا همان فولاد ضدزنگ یا آلیاژی از آلومینیوم است. انواع این استیل به دلیل مقاومت بالا، توزیع حرارت و سیاه نشدن مناسب تر هستند.
۱۰) در محل اتصال درپوش به بدنه زودپز، حلقه‌ای لاستیکی وجود دارد که از خارج شدن بخار آب جلوگیری می‌کند. مطمئن شوید که حلقه لاستیکی دیگ سالم است و در جای خود محکم شده است. فاسد بودن، پاره بودن و درست قرار نگرفتن حلقه لاستیکی ممکن است موجب سر رفتن غذا و خاموش شدن شعله گاز شود.
۱۱) روی درپوش زودپز یک دریچه اطمینان وجود دارد. وقتی فشار بخار آب به حدی می‌رسد که ظرف نمی‌تواند آن را تحمل کند، این دریچه باز می‌شود تا بخار آب از آن خارج شود. قبل از بستن در زودپز سوپاپ یا دریچه اطمینان و روزنه خروج بخار را بررسی کنید و از باز بودن آن مطمئن شوید.
۱۲) پس از هر بار استفاده از زودپز دریچه اطمینان و حلقه لاستیکی را به دقت بشویید. در صورت لزوم و وجود پارگی و خرابی، حلقه لاستیکی را تعویض کنید.
۱۳) هرچند وقت یک‌بار پیچ دسته زودپز را سفت کنید. در صورت شل بودن پیچ دسته‌ها، ممکن است هنگام حمل زودپز از دست شما رها شود و خطر سوختگی و آسیب‌دیدگی به وجود بیاید.
۱۴) اگر در زودپز نیاز به تعمیر داشت، آن را سریع تعمیر کنید و تا قبل از آن، از زودپز استفاده نکنید. اطلاعات بیشتر .
مدت پخت
نمونه‌هایی از مدت پخت خوراک با زودپز :
| خوراک | زمان پخت، بر حسب دقیقه |
|---|---|
| سیب زمینی | ۱۲ |
| چغندر | ۳۵ |
| لوبیا | ۴۰ |
| نخود(کاملا نرم) | ۵۰ |
| بخار دادن گوشت | ۵۵ |